Bung 7—Luther-In Rom Asuahsan

Rom thuneihnak thim lakin Kohhran pawl zumnak thianghlimih hruai suaktu pawl lakah Luther cu a langsar bik a si. Hmarngai zet, mi thatho, pe aw zet mi, Pathian lo cu zohman tih nei lo mi, biaknakah Baibal lo cu thil dangih thumawk duh riai lo mi a si. Luther cu a caan dik takah a hung lang. Luther hmangin Pathian cun Kohhran tuahthatnak le leitlun tleunak a thlenter a si. DR 100.2

Thuthang Tha simtu hmaisa pawl vek thiamthiamin zawnzainak tuar ding in a ra suak a si. Germany ramih lo neitu fapa a si. A pa cun a fapa ca zirnak dingah lung meihol laihnakih hna tuanin sum a hlawh theu. Daan thei mi sitir a duh zet. Hmansehla, kum tampi sungihTemple nuam te ten sak theh a sinak dingah Pathian ihsiin zirhnak puitlin dingin, harsatnak tampi, umharnak le mahte thununawknak pawl thawn a zuamaw nasa a si. DR 100.3

A pa cu mi thinlung khauh zet, mi nehsawh thei zet, rin um zet a si ih, dik a ti mi cu tlang zetih rel hmuahhmo mi a si. Tuah dingih a ruahmi cu a hnu lam ruat lem loih ti vivo men mi a si. Hiti vekih thinlung fel zet mi a si ruangah Puithiam pawl monastery-ih kharhkhum awknak tla hi a rilrem zawng a si lo. A mai lungldmpi lovih Luther cu monastery-ah a rak lut ve mai khal kha a lungkim lo nasa ih, a fapa thaw khal kum hnih lai an be aw lo a si. An biakawk hnu hmanah a ngai dan cu a thin cuang lo. DR 101.1

Luther nu le pa hi, an fate pawl fingkhawinak le an ca zirnakah hin an fimkhur zet. Khristian nun mawi le Pathian theihnak neihtir cu an tumtah bik a si. Bawipaih hmin thei ding le a hna tuanih ziang tikah simaw cun Thuthang Tha phuangtu si dingih, a pai thlacam saknak tla cu Luterin a theih suah caan a um phahphah. An fate pawl ruahnak tikau theitu ding thil an theih mi cu, a nu le pa in an tuahsak hram hram theu. Sakhaw nun dik le mi hman tlak an si theinak dingah zirhnak an thlahthlam dah lo. Khawimaw caan ah cun an ti lutuk theu a si. Luther tlain a nu le pa ih ti nasa tuknak cu thei kha sehla, mawhsiatnak ding hnaldn a fak tarn sawn theu a si. DR 101.2

Tlawng a kai pekah cun nauhak te a si. Tlawngah cun an hmuhsuam zet theu. A nu le pa pawl len mi zawnzai an si fawn. Khaw dangih tlawng a va kainak ah inn tinah hla va saldn, a ei ding a hlawh cawp theu ih, a ril a rawng thei zet. Cutik laiih an sakhaw ngai dan duh um lo zet pawl cun, a thinphangter nasa theu. Zan a ih nakah, nehhnu ih a hrehum dan ding a ruah tikah a lungngai thei zet. Pathian thinse zet, zangfahnak tel loih mi hrem hmang le mi tiduhdah hmang Pathian vekih a ruah tikah a tih zet ih, van Pathian cu zahngai thei zet a si ti a thei hrimhrim lo. DR 101.3

Hiti cing khalin Luther cun thinlung ruahnak thiang le ruahnak sang zet nei dingah a zuamaw nasa. Cucu a duh dan a si. Theih kauhnak cu neih duh hmansehla, theihnak pawnlang le ziang hman lo theihnak pawl cu ziangah a siar lo ih, theihnak tak tak le hman tlak lawng a duh a si. DR 101.4

Kum hleiriat a siin, Erfurt khuaih University-ah a lut. Tui hlan hnak cun a dinhmun a ziaum deuh. A hnabeiseimi khal a sang deuh. A nu le pa pawl khal hna tuanin an rak khawsa thei deuh thiang. Bawm a tulnak khalah an bawm thei phahphah. Hawipi fim zetzet a nei ill, a engthawl ve zet thiang. Cabu thatha siarin mi ruahnak thatha tla a zir vivo ih, fimnak a khawlkhawm rero. Tui hlanih saza khirh zetzet kutih a um lai hmanah khan, mi hman tlak a si lai ding ti cu a lang zo, tunah phei cun a ruahnak a kau sinsin thiang. DR 101.5

Thil hminsin thei mi le thinlung cak zet mi a si ih, thil dik le dik lo, amawi le mawilo thlei thiam zet mi a si fawn ih, a zirnak ah teima zet mi a si ruangah, a hawipi pawl lakah mi lar zet a hung si thiang. A ruahnak a kau ih, thu harsa khal awl ten a theithiam mai theu. Hibang pawl hi nehhnuih harsatnak a tawn ding pawl hrangih timtuahawknak ah tha tak a si. DR 102.1

Luther ih thinlungah Pathian tihzahnak cu a nei ringring ih, himi hin a tumtah mi pawl a nghehter sin sin. Pathian mithmuhah tangdawr zetin a um. Pathian bawmnak lo cun zianghman a tuah thei lo ti a thei. Pathian hnenih thla cam ta lo cun zianghman a tuah dah lo. Theih tawpih thlacam nak thawn ka zir tikah a hrek cu ka zir theh tluk a si a ti theu. DR 102.2

Vawi khat cu, cabu ret khawmnakah cabu pawl a zoh lai fangah Latin Baibal a hmu ngah. Hitivek cabu hi a hmu dah hrimhrim lo. A um ti kha a thei lo. Mipi khawmnaldh Thuthang Tha le Cakuat pawl an siar a theih theu mi lawng hmang Baibal cu tiah a rak ruat theu. Tunah cun Baibal pumpi a hmu thiang. Tihzah zet le mak ti zet cingin a hun kau ih, a lungtur a hung rang sinsin. A sung thu pawl cu a hun siar zuatzo ih, a siar phah cun, “Ai law! Hitivek cabu hi Pathianin in hun pe ve hnik sehla, ka va duh em! tiah a ti.(I bid 2.2) Vancungmi pawlin an din pi ih, Pathian tohkham par ihsi eng ra suak cun thu dik cu a theihtir a si. Pathian thinhengter hi a thil tih zet mi a si ih, tunah cun misual a si zia a thei aw bet thiang a si. DR 102.3

Sual feh sanih Pathian thawih remawk duhnaldn a khat thiang. Cui a thil duhmi cun Puithiam si ve ih, Puithiam pawl umnak monastery-ah um ve dingin a nawr lut a si. Cunah cun siahhlawh hna niam te an tuan ih, kutdawhih inn kip pal tla a rak tui thiang. Tlangval, miih ngaisan mi si an duh tikcu lai fang a si fawn ih, tlawm thlak cu a ti nasa. Hmansehla, sual ihsi luatnak dingah thil tui zet a si tih a theih ruangah a tuar tento a si. DR 102.4

Caan awl a neih cun ca a zir ih, ih khal a it lo men theu. A rawl ei sung rori hman rei tukin a thei. Pathian cabu siar hi a duh bik mi a si. Baibal um sun len pharah cikcinin an tembet fawn. Cu tawkah cun a va feh zawk rero theu. Sual si theih awknak a nei thuk vivo. Mahte zuamawknakin sual ngaidam sinak le hnangamnak hmuh tumin a hawl thlang. Rawl a nghei. Zanlaiah thlacam ding tlain a tho theu. Sual caknak hlohter dingah amai taksa tla cu a na awter ciamco ih, a sawt thei cuang lo. Pathian duhsaknak thinlung thianghlim neih theinak ding ih a zum mi hmuahhmuah cu tuah a hr eh lo. A nehhnuah cun hitin a rel;”Puithiam thianghlim zet ka si. Puithiam daan thlun lamah cun ka khermei nasat zia cu a rel khal ka rel thiam lo. Puithiam hna tuanih vanram kai ding si seh la cun, ka kai ve rori ding” a ti. Hiti veldh supaw le retheih nak ruangah a tha a cem ih tuar rei ningla ka thihpi ding a ti.(I bid 2.c3), ziangmaw caanah phei cun cauh thut a nei theu. Hiti vek natnak ruangah harhdam fel ngaingai nei thei lo’n a um. Hiti tlukih a zuam cingin hnangamnak ngaingai a nei thei cuang lo. A netnakah phei cun, a beidawng ngaingai a si. DR 103.1

Luther cu, hiti beidawngih a um hnuah Pathianin a bawmtu ding rualpi tha a pe. Amah cu mithianghlim zet Staupitz a si. Himi hin Luther cu a thinlungah Pathian thu a hun tuh ih, Jesu lawng zoh dingah le mah le mah phatawk ding a si thu, Pathian daan bawhsiat ruangih hremnak tuar ding rori lawng ruat lo dingin a fawrh rero. “Na sualnak ruangah mah le mah sawisa aw lo’n, Rundamtu cu pawmnghet aw la, Amah cu zum aw la, A felnak le a thihnak zum aw. Pathian duhsaknak theih fiannak lo pe dingah minung a cangmi a si. A lo duhdawt hmaisak ruangah Anih khal duhdawt ve aw.” tiin a fuih.(Ibid b2.c4) A thu simmi cun Lutherih thinlungah hna a tuan nasa a si. Amai sualnak cu reipi a buan hnuah thu dik cu a thei thiam thlang ih, a thinlung mangbangnak sungah hnangamnak cu a hung thleng a si. DR 103.2

Luther cu Puithiamah nemnghet a si ih, a umnak Monastry ihsiin Wittenberg University-ah professor si dingah an ko. Cunah cun Pathian thu zir cu nasa sawnin a zir. Baibal tong hram roriin a zir. Baibal thu pawl a zirh vivo. Saam bu, Thuthang Tha pawl, Tirhthlah le Cakuat pawl a hrilhfiahsak tikah mi an lungawi thei ngaingai. A zirhtu le a hawipi tha Staupitz cun pulpitih thu rel dingah an nawr thlang. Luther cun Bawih Khrih aiawhin mipi hmaiih thu sim tlakah a ruataw hrih lo ih, a ngam lo. Caan rei nawn a ruatawk hnu cun a rualpi pawl fuihnak vekin a hun cangvai ve ta. Pathian thu cu a rak thei tuk lawmmam ih, Pathian thiltitheinak khal a parah a um. Thu rel a thiam zet ih, a ngaitu khal an tarn thei nasa. A thu rel fiang zet le nung zet le titakthlakih a relnak cun mi thinlung a neh nasa. DR 103.3

Luther cu Pope Kohhran fa dik tak a si lai ih, zin dang zawh tumnak zianghman a nei hrih lo. Pathian kaihhruaiin Rom ah a vung feh ih, Lamzinah Monastery remcangah a cawl phah vivo. Italy ramih Convent hmun pakhat a turn dan le a sunglawizia le an nawmzia pawl a vung hmuh cun mak a ti nasa. Sumsaw an hmuh tarn ruangah Puithiam pawl cu pindan nuam zetzetah an um ih, sinfen ropi le man khung zetzet pawl an keng hai ih, rawl thaw phunldp an ei. Amaih nun har dan le niam dan thawn a thim awk tikah a ngaithiam lo nasa ih a thinlung a buaiter a si. DR 104.1

A netnakah cun tlang pasarih parih um Khawpi cu ralkhat ihsin a vun hmu ih. Leiah a bawkkhup ih, “Rom khaw thianghlim, cibai ka lo buk.”(I bid b2.c2) tiin a ti. Khawpiah cun a lut ih, bialdnn dangdang a pal phah vivo ih, rawngbawltu le Puithiam pawl ih thusim mi pawl tla a ngai phah vivo. Sampual hmuahhmuah a sam ve. A fehnak Idpah a rin lo pipi thil a hmu vivo. Puithiam pawl lakah suahsualnak a um ti cu a thei fiang. Milian pawlin capo bawrhhlawh tuah an hmang zet. Bawipaih Zanriah Idl lai rori hman ah tong tenum le bawrhhlawh an cing ti a hmuh tikah rapthlak a ti nasa. Puithiam le mipi a vakomnak kipah thil bawrhhlawh lawnglawng a thei theu. Hitin a ngan a si: “Rom khuaih thil sual le thil zahthlak tuahmi pawl hi zohmanin an ruat ban lo ding. Mai mit roriih hmuh lovah phei cun a lun um lo a si. Hremhmun tla a um ngaingai a siah cun, Rom khaw hnuai roriih umah a mawi. Cui hmun ihsin a si, sual phunphun a hung suah tiin.” a ti.(I bid b2.c2) DR 104.2

Rom khuaah cun kailawn pakhat a um ih, “Pilat-ih Kailawn” an ti. Kan Bawipa Jesuh cu Pilatih pindan ihsi a ra suah tikah khan hi kailawnah hin a feh a si. Pathian thiltitheinakin Jerusalem ihsiin Rom khuaah thawn a si an ti. Pope-in thupek thar a suah tikah zo khal thilhthiam cingih hi kailawn a kai suak thei cu an sual ngaidam a si ding a ti. Luther khalin hi kailawn hi thilthiam cingih fimkhur zetih a feh laiah aw in khawpi ri veldn, “Zumnak thawnin thiam coter mi cu an nung ding.”(Rom 1:17) tiin a run sim cu a thei. A thin a tham dukdi ih, cui hmun ihsiin ningzak zetin a feh hlo ta. Hi Baibal cang hi a nun sungah cun a nghilh dah nawn lo. Cumi darkar ihsi cun rundamnak hmuh thei nak dingah minung thilti rinsan cu a dik lozia le Khrihih thatnak zum lawng a tulzia a theisuak a si. Pope-in a bumnak thuhlaah a mit a hung vang theh thlang ih, a mit a sin san dah nawn lo ding. Rom khua a suah san tikah a thinking khalin a dungtun theh. Cui sin Rom thawn an kar lak a hla vivo ih, a netnakah cun an then aw felfai a si. DR 104.3

Rom khua ihsi a ra Idrsal hnu cun, Luther cu University of Wittenberg cun Doctor of Divinity degree an rak pe. Tuah cun amai duhdan vekih Pathian thu zirnak caan a nei thlang. Patian thu cu ngunngaih zetin a zir ih, Pope pawl thu phuah chawp men sim lovin, a dam sung cu Pathian thudik cu phuang dingah thu a tiam kam.Tunah cun Puithiam menmen le Professor men si nawn lo’n, Baibal thu tlangaupi dingah thuneihnak pek a si thlang. Pathian tuu rual, Pathian thu dikah ti hal zet pawl kilkhawi dingah koh a si zo. Khristian pawlin Pathian Cabu thurin lawng lo cu thurin dang hrimhrim an pawm ding a si lo a ti. Hi hin Pope cu thuneitu turn bik a sinak thurin lai mu cu, a nawr cim thlang ding a si. Tuahthatnak thu laimu khal a rak si fawn. DR 105.1

Luther cun Pathian thu si lo, minung ruahnak cawi san sawn hi a tihnung umzia a thei. Pathian thu thei tiaw pawlih zumnak an neih lo thuhlaah a kamkkhat zul. Caan rei nawn misenpi thinking a rak tembettu an Pathian thu ngai dan pawl tla cu a dodal a si. Hiti vek zirtirawknak pawl hi a that lonak lawng si lo’n thil siatsuahtu a si a ti ih, Pathian thu zir tu pawl le thu thuk zingzawi tu pawl lamah hna thawng lo’n, zawlnei le dungthlun pawlin an rel theu Pathian catuan thudik lam hawi dingah mipi pawl cu a fuih theu a si. DR 105.2

A thu rel ngaitu pawl cun a thu rel mi cu manhla an ti zet ih, tuih hlanah cuti vek thu an rak thei dah fawn lo. Rundamtuih duhdawtnak Thuthang Tha le tlannak thisen ruangih hnangamnak le ngaidamnak a lakih pek mi thu pawl cun an thinlung a tilawm ngaingai ih, beiseinak thi thei lovin an thinlung cu a khat liamter a si. Wittenberg ihsi eng ra suak cun leilung Idl tin a en suak ding ih, caan kim tiang a eng sinsin ding a si. DR 105.3

Sihmansehla, thim le eng cu an ngaihaw dah lo. Thu dik le thu dik lo karlak khalah dokalhawknak a cem thei dah lo. A ziang maw sawnsawn kan hrangah kan hum duh a siah cun, a dang pakhat sawn cu kan do theu. Jesuh khan “Leilung tlunah remnak thlentertu ah ka ra tiah i ruat hlah uh. Remnak tuahtu ah ka ra lo, ralnam kengin ka ra sawn a si.” a ti.(mat. 10:34). Tuahthatnak hna a thawh hlan deuh teah khan Luther cun hitin a sim;”Pathianin in hruai a si lo. in namsuak sawn a si. In hruai sualdh keimai duhthuin ka um thei lo. Hahdam teih um ka duh nan, buainak le helnakah in theh lut a si.” a ti. Tuah cun zuamawknak sungah a lut ve thlang ding a si cu. DR 106.1

Roman Kohhran cun Pathian zangfahnak cu sum tuahnakah a hmang. Tangka thlengtu pawlih cabuai cu maicam kiangah an hung ih, a zuartu pawl le a leitu pawl cu an awn khemkhem thlang (Mat.21:12). Rom khua ih Piter Bialdnn saknak ding cangcawiin Pope thupekin sual ngaidamnak (ticket) cahnah cu mipi hnenah an zuar ciamam. Sual manin Pathian biakinn Pi cu sak ding a si ih, bawhsiatnak hlawhin a lungphum cu phum ding a si thlang cu teh! Rom Kohhran sunglawinak dingih an thil ti cu a sunglawinak le a cahnak dengse tu ding a rak si sawn riangri. Himi hin Pope thil ti cu nasa tak ih dodalnak a tuah suak ih, Pope tohkham le a lallukhum siat khawpin buainak a ra suak thlang a si. DR 106.2

Germany ramih sual ngaidamnak zuartu Tetzel cu Pathian daan bawhsiatnak le mipi parih thil tisual ruamgah hremnak pek a si. Hmansehla, a thil tisualnak ruangih hremnak cu a pumpelh ih, Pope sumpai lakluh hna cu a tuan sal. Ningzahnak cang thei riai lovin, mipi ziang thei lo pawl bumnakah thuphan rori perin thu mak zetzet a rel. Pathian Cabu cu nei sehla, zohman a bum lo ding nan. Pope thu hnuaiih an um theinak ding le, a dungthlun pawl lennak le thuneihnak atum theinak dingah Baibal cu an hmuh ban lo dingih ret hloh a si. -John C.L. Gieseler, A Compendium of Ecclesiastical History,per. 4, sec. 1 par.5 DR 106.3

Khawpiih a luh zik tinten Tetzel cun hmai tlan a fial hmaisa theu ih, cumi cun, “Pathian thatnak le pa-ih thianghlimnak cu nan sangka kiangah a um ko.” tiin a au rero theu.(D Aubig b3.cl) Mipi pawlin van ihsi Pathian ngai rung turn vekin an rak ngai a si. An sumdawnnak cu biakinn sungah an tuan ih, Tetzel cu pulpit parah hung kai tahratin sual ngaidamnak ca lei a that dan le Pathian laksawng mankhung zet a si thu a rel ciam mam. Sual ngaidamnak ca a neitu cu nehhnuih a sualnak tiang ngaidam a si ih hlei ah, sirawk kha a tul lo a ti.-Ibid,bk 3.ch. 1. Himi lo khal, “Hi sual ngaidamnak hin nung lai pawl lawng a rundam si lovin, mithi tiang a rundam a si, nan sumpaiin thingkuang taw a vun dai veten nan pek sak miih thlarau kha hremhmun ihsin purgatory van lam a pan vurvo a si.” tiin a sim. -K.R Hagenbach, “History of the Reformation,” vol.l.p.96 DR 107.1

Simon khan dungthlun pawl hnen ihsin thil mak ti theinak tangkain lei a tumah khan, Piter khan, “Na tangka hi, na riral veten riral ve seh, Pathian thilpek tangkain lei na turn ruangah,” a ti (Tirh.8:20). Hmansehla, Tetzel ih thil zuar mi cu a cuhin an cuhaw hluahhlo. Sual simak thawn, zumnak neiih ziang tik khalih sual do ih rundamnak co hnaldn tangka ih hun lei mai cu a rak awl ve fawn. DR 107.2

Hi sual ngaidamnak a lei ih lei tu pawl hi, Rom kohhran sungih thil cincang thei mi tarn taldn an dokalh ih, Pathian thu le mai suahpi fimnak hmangih ruah khalah thil dik lo a si tiin, mi tampi cun ziangah an siar lem lo. Kohhran upazo hmanin dokalhnak tongka an suah ngam fawn lo. Hmansehla, mi thinking cu a tibuai thawk rero thlang. Pathian hin thil dang tal hmangin a Kohhran hi a thian thianghlim lo ding maw si! ti tlain ruahnak an nei. DR 107.3

Cu laiah cun Luther kha Pope minung nghet tak a si lai fawn. Asinan, hi sual ngaidamnak lam tawlreltu pawl thil ti cu a ngaih lo zet. Amai Kohhran mi tarn nawnin an rak lei ve sapbai. An pastor hnenah an ra ih, an sualnak pawl thai hloh dingah an sualnak pawl tla cu an sim ih, sirawknaldh nungcang thar put an duh cuang fawn lo, sual ngaidamnak ca kha an neih ruang menah a si sawn. Luther-in an sualnak ih ta luatnak thu a rak pe duh hai fawn lo. Nan sualnak nan rimih nun thianghlimih nan nun lovah cun, sual nei cingin nan thi ding a rak ti san men. Cungbang pawl cu mangbangin Tetzel hnenah an va feh ih.”Kan pastorin sual ngaidamnak ca in pe duh lo.” tiin an sumpai tla cu lakldr sal an turn. Tetzel vethung cun ansia phunldp a rak lawh sak ill, khawlakah mei a muah ih, “Hi sual ngaidamnak thianghlim dodaltu hmuahhmuah nawh thahnak thu, pope hnen ihsin ka ngah a si.” tiah a ti. -D’Aubigne,b.3.ch.3. DR 107.4

Tu ah cun Luther cu thu dik humhimnak hna tuan thawk dingin raltha zetin a feh suak thlang. Thu dik tlangaupinak cu pulpit ihsin a thawk ih, mipi pawl cu sual um dan athat lozia pawl simin, ‘minung zo hmanin thil tiin sualnak ngaidam thei a si lo ih, sual hremnak cu an pumpelh thei lo a si’ tiin a zirh. Sual sirawknak thawn Khrih zumnak long lo cu sual ihsi rundamnak zianghman a um lo. Khrihih thatnak cu sumpaiih lei theih a si lo, laksawng pekmi a si tiin a zirh. Sual ngaidamnak ca lei lo’n, khenbeh Rundamtu lam hawi sawn dingah mipi pawl cu a sawm hai. Amah roriin a rak theih hnu, rumdamnak hawlih thil zahthlak tampi a rak ti pawl tla ziang hman a sawt lozia, mah le mah zohaw lo’n, Khrih long zum hi lungawi nak le hnangam nak a hmuh dan a si thu pawl a sim. DR 108.1

Tetzel khan a sum hawlnak cu a tuah ringring lai ruangah, Luther cun harsatnak tuahsak a turn thlang. Caan remcang a ngah. Wittenberg bialdnn-ah khan mi thianghlim pawl zuk tampi a um ih, ni serh niah a caan caan ah mipi zoh sian a si. Cumi niih biakinn fehih an sualnak thupha cawi pawl cu ngaidamnak pek an si ih, mipi tarn zet an ra theu. Ni pawimawh zet, Mi Thianghlim hmuahhmuah Puai Ni a ra thleng nai thlang. Cumi ni hlanah Luther cu Biakinn lam panih feh mipi pawl lakah a tel ve. Biakinn saangka ah cun sual ngaidamnak thurin dodalnak thu(95)cu a tar suak. “Zo khal el duh an um ahcun, thaisunah University-ah elawknak a um ding. Kei khal nasa zetin ka tang ve ding.” tiin a ti. DR 108.2

A thu phuan suah mi cu a darh cak nasa. Hmun kipah an siar celcel. An siar nawn rero hai. Khawpi sungah le University ih mipi pawl thinlung cu a cawktho nasa hai. Hi thu hin Sual ngaidamnak le sualnak ruangih hremnak hlawnhlo dingah thuneihnak hi zoih hnen hmanah pek a si lo. Pope hnen khalah kawltir a si dah lo. Cuti vek zirhawknak cu thuphan men a si ih, tangka hmuhnak dingih mipi bumnak men a si. Hi thuphan thu a zumtu hmuahhmuah pawlih thlarau tisiatnakah Satanih remruat mi men a si. Cu hleiah, Khrih-ih Thuthang Tha hi Kohhran thilneih sunglawi bik a si ih, Cui cabuah cun Pathian zaangfahnak cu sirawknak le sual rimnak thawn a hawltu pawl hrangah a lakih pekmi laksawng a si, ti pawl hi a si. DR 108.3

Luther-ih thu phuansuah mi cu el ngamdingtu a mamawh nasa. Suhnak a tuah mi pawl cun Germany ram kip cu a fan suak lauhli ill, cawlkar hnih khat sungah cun Khristian hmuahhmuah cun an thei theh thlang. Rom Kohhran sungih upa thatha pawl cun, Kohhran a siat vivo ruangah pawi an ti zet. Rehter ngaihnak an thei fawn lo. Mi tha pawl hin, hi thu hi an siar tikah an lungawi zet. Pathian tongkam a tel in an thei. Rom ihsi suahsualnak ra suak tarn vivo rehter dingah, Pathian cun a kut a run thawh thlang ah an ruat. Lai milian le roreltu pawl, pope minung puarthau zet pawlih thuneihnak khamsaldh a um ding cu an lung a awi thup zet ih, a thuneihnak phelh thei tu zohman a an um fawn si lo. DR 109.1

Hmansehla, sual ngaina mi tampi cun, an hnemawknak bik bumawknak cu a siat theh zik iruangah an thinphang zet. Puithiam hrawkhrawl pawl kha an thilsual tinak le an hlawknak pawl hrangih thil tihphan um ih a hung um takah cun, an thin a heng ih, an bumnak hna tuan cu bahlah lo dingah tan an la nasa. Luther cun dotu tampi a nei thlang. Hrekkhat cun thil ruat ngun loih a tawngpawng ti men a si tiah an ti. Hrekkhat cun, a rinthu thil men a si, Pathian kut hnuhma a um lo. A uanthuan ruangah a si an ti. Luther cun,’’Thil thar a ruat suaktu cun uangthuang vekih lan caan a nei ve theu. Cu lo khalah, elawknak suahter ding ah a ti men a si tiih puh an si theu ti cu zoso thei lo a um ding? Khrih le martar hmuahhmuah teh kha, ziangahso thah an si? An tikcuih fimnak ngaineptu vekih an lang ruangah a si lo maw? Hlanlai minung pawl ih ngai dan cu hnuaidawr zetih zingzawi loih thil thar an suahter theu ruangah a si lo maw? a ti. DR 109.2

“Ka thil ti ipiang cu minung pawl remtheihnakih ti si lo’n, Pathian remtinak vek vivo ih ti a si ding. Ka thil ti mi pawl cu Pathian duh dan a siah cun, zoso kham thei ding? Pathian duh dan a si lo ahcun zoso tihlawhtling thei ding? “Ka Pa, Vancungih a Thianghlim bikmi, keiih duh dan si lo’n, an duh dan khal si lo’n, nangmai duh dan cu tuah si vivo seh.” tiah a ti. -(Ibid.b3,c6). DR 109.3

Pathian hruai nakin Luther cun a hna cu a hun tuan nan, buainak le mangbangnak cu a tawn tho tho ding mi a si. A hmelma pawlih hmuhsuamnak, a thiltum a si lo zawngih rak hnaihnawknak, a nungcang le a thil timi pohpoh sawiselnak le buaibainak pawl in tilian vekin a cimpil ih, a mangbang thei zet. Kohhran le tlawng lamih hotu pawlin, himi tuahthatnak hnaah hin an bawm lo ding ti hi a rak zum dah lo. Upa pawlih awka tha a hmuh caanah tla a lung a awi thei zet. Kohhran hrangah ni tleu mawi a hung suak cing dingah a ruat. Sihmansehla, amah an fawrhnak thu pawl cu hmuhsuamnak le mawhsiatnakah a cang sal theh. Kohhran upa le cuzah upa pawl tlain a thu cu a dik a si ti cu an hmu keukeu ko. Hmansehla, a thu an pawmpi ahcun dokalhawknak nasa tak a um ding ih, mipi pawl ngai dan kaihher cu, pope upa pawl ih sumhnar cahnak a si ding ih, Pope minung pawl nawmcennak a tawp thlang ding a si. Cu hleiah mipi thinking cu pitlingter dingin rundamnak ah Jesuh lam cu hawi thluh hai seh la, pope lalnak a tla niam ding ih, annih pawl thuneihnak tiangin a tlaniam ban ding ti an thei. Cuiruangah, Pathianin fimnak a run pekmi cu hnawlin , Pathian mi thlah cu an el ruangah thu dik le Khrih cu do dingah an tangtlang law law sawn a si. DR 109.4

Leilung tlunih thiltithei zet pawl mahlongih hun do ding cu Lutherin a ruat tikah a huphurh nasa ih, a khur zawk rero. Kohhran ka do hi Pathian hruai teh ka si ngai ngai pei maw tiih rinhlelhnak tla a nei phah phah theu. A ca nganmi pakhatah ah cun,’’Zoso ka siih, pope mi ropi ka hun do cu teh? A hmaiah lal le mi hmuahhmuah an khur theu a si ih,A hlan kum hnih sung kha ka thinking hardan le ka mangbang zia kha zohmanin in theihpi si lo.” ati. Ibidb3.c6. Asinan, beidonginkaumlo ding. Minungbawmnak a um lo tikah cun Pathianah a nghataw ih, Pathian ziangldm theitu kutah cun himnak a rak um a si ti a thei theu. DR 110.1

Luther-in tuahthatnak a duh tu, a rualpi pakhat hnenih a ca a kuatah cun: “Pathian Cabu hi zir lawngih theihthiam ci a si lo.Ruatnak thawn khalin theihthiam thei ci a si lo. Na tuah hmaisat bik ding mi cu, thlacamnaldh a taw thawh hi a si. Bawipaih hnenah a thu theihthiam theinak cu ngah dingin nasa zetin zaangfahnak dil aw la. Pathian thu simfiang dingah a petu lawng lo cu zohman an um lo. Amah roriin ‘Pathianih zirhin an um ding.’ a ti kha. Nangmai theihthiam theinak le na thil tiah beiseinak zianghman nghat aw hlah. Pathian le Thlarau Thianghlim hruainak lawng ring aw. Himi hi a rak thei dah zotuih thuhla cu a si ill, pawm mai aw.”tiin a ti. Tulai caan hrang khalah, thu dik ropi mi hnenih sim dingih Pathianin mi a koh mi pawl hrangah himi hi cawn ve tha a si. Hi thu dik hin Satan le a thuphan phuah cawp ngainatu pawl thinhengnak a cawk suak ding. Sual thiltitheinak do dingah minung fimnak le theihnak hnaldh sang sawn kan mamawh a si. DR 110.2

A hmelmain, an pipu dan pawl, pope thupek le thuneihnak pawl a hun tarlan tikah, Luther cun Baibal thu hmang lawngin a sawn theu. A elnak cu an let thei dah lo. Curuangah, pawisaknak nei lo in Juda pawlin Jesuh ih thisen an ngen hrim veldn, Luther ih thisen cu an ngen ve.Rom mipawlhraw pawl cun, “Fehsual a si. Hiti vek fehsual mi tenum nunnak men hi nahzi pakhat sung zuah hman Kohhran dodalnak a si.” an ti.Ibid b3.c9. Hmansehla, Luther hi cu an thangkamah a awk dah lo ding. Pathian hna tuan ding tampi a neih lai ruangah, Pathianin a vancungmi pawl amah humhim dingah a run thlah. Luther-ih zirhnak ihsin thu dik a sartu pawl cun Satanih thinhengnak an tuar ih, thu dik ruangih sawisakawknak le thahawknak tiang in a um theu a si. DR 111.1

Germany ramih thil ruat ngun pawl cun, Luther-ih thu zirh mi pawl cu an thinlungah a lut nasa.A sermon le a ca ngan mi ihsin mi tarn tak hrangah tleunak a hung suak. Tuah cun zumnak nungin biak dan thi, caan reipi mipi rak kham bettu kha a hung luahlan thlang. Rom pawl puithu dan cu mipi pawlin dikin an thei thei nawn lo.Thinhriknak phar cu a cim thlang. Luther-in Pathian thu hmangih thurin dang le ti dan dang pawl an dik lonak a hun thailang tikah cun, mi thinking cu naamih sun veldn a na a si. Hmun kipah thlarau lamih hmasawn duhnak a hung suak thlang. Tu hlan hmuahhmuahih thil um dah lo, felnak duhih, a hal ih hal ngai ngai an rak um thlang. Misenpi pawl cun minung le minung ngen saknak le thil ti pawl cu tlansan in , sualrimnak le zumnak thawn Jesuh lam an ra pan sawn a si. DR 111.2

Thu dik lamih mi an hung harhsuah tik ah cun, pope upa thuneitu pawl kha an mang a bang thlang. Luther cu Rom khawpiah, mi fehsual veldh an puhnak cu let dingah an ko.Himi hin a hawipi pawl cu a mangbangter zet. Hi khawpi hi Jesuh hrangih martar a tuartu pawl thisenah an ri zet ti an thei fawn ih, Luther hrangah a tihnun dan khal an thei fawn. Romih feh ding cu an ih, Germany ramah a thu cu rel si seh tiin an ti sal. DR 111.3

Cuti vek cun thil an tuah ih, Pope ai awhtuin a thu a rel a si. A ai awhtuih hnenih Pope-in thu a peknakah cun, Luther cu thiamlo coter a si. A ai awh cun ‘a ngaithla dingih cawp le cilhin thiamlo cu a cotir nghal ding a si. A thu pawl a zuk duh lo a siah cun a ai awhtu cun Luther cu a kut sungah a ret thei lo a si len, Germany ram sung hrimhrimah um thei lo dingin thu a suah ding ih, a hawipi pawl tiangin a dum suak theh ding. Ansia an lawh dingih Kohhran ihsiin an dum suak theh ding ti a si. Cumi lo khal Pope thusuah a um lai hrih; Rom-in phuba a lak theinak dingah Luther le a hawipi pawl cu kai ih Rom kutah a pe duh lotu cu Kohhran upa le sawrkar milian pawl kha siseh, dum suah theh ding ti a si. DR 112.1

Pope mizia dik cu hinah hin a hung lang thlang. A thupek hmuahhmuah ah hin Khristian hrangih ti awm le awm lo, thil dik le dik lo hun ruah nak hrimhrim a um lo. Luther len Rom khawpi ihsi lam hla zetih um a si fawn. A thiam thu relnak tikcu ziang hman a nei hrih lo, a thu an rel hlan ihsiin fehsualah an hun puh mai cu a si ih, ni khat thilthuah, thu tluknak an tuah ih, thiamlo an coter. Cucu, pa thianghlim, thuneitu sang bik, kohhran le cozahih thuneitu, thil tisual thei lo rori ih sal aw ‘Pope’ cun a ti hnik a si cu teh. DR 112.2

Hawipi tha le bawmtu tha a mamawh lai fangah Pathianin mi pakhat Melanchthon cu a hun thlah. Cu pa cu a nauhakte lai a si ih, tangdawr thei zet, mi tlangnel lo zet a si nan, a fel dan zia le a rinum iruangah mi pawlih tihzah le ngainat zet mi a si. A zaidam tuknak hi a fimnak hnak hmanin a lansarsawn a si. Thuthang Tha thluntu a si lohli ih, Luther bawmtu le a hawipi tha rin tlak zet mi a si. A zaidamnak le a fimkhurnak pawl, thil dik lo duh hrim rhim lo a si. Luther-ih ralthatnak le tumruhnak thawih an kawmawk tikah thil ti dan tha taktak a hung um thei theu a si. Hna tuan nakih an pumkhatawknak hin Kohhran tuahthatnak cu a fehcakter nasa ih, Luther khal a tha atho sin sin a si. DR 112.3

A thuhla relnak dingah cun Ausburg khua cu ruat a si ih, Luther khal cui khaw lam pan cun kein a feh ve. Mi tampi cun an rak lungphanpi nasa. Lamlakah zo pawlin simaw an rak bawh kei ih, an that ding ti thuthang vek tla a um ruangah, a hawipi pawl cun feh lo mai dingah an lem rero. Wittenburg khua khal cu suah sanih, amah hum duhtu pawl hnenah a pumsa himnak dingah relh hrih dingin an fial. Sihmansehla, Pathianin lamzin a tuah sakmi cu tlansan a turn hrimhrim lo. Thlisia khalin run nuai khal sela, thu dik cu rinum zetih pawk fetfet a turn a si. A thu sim duh zawng tla cu; “Jeremiah vekin harsatnak tawng ringringin ka um ih, hmansehla in hronak a nasat poh len, ka hlimnak a tarn sin sin. Ka hmin cu an thangsiat ko. Thil pakhat lawng a um lai, ka pumsa cak lo zet hi, an duh len la hai seh, ka nunnak hi nahzi malte sung cu an tawiter thei ko ding. Ka thlarau lawng te an tham thei lo. Jesuh Khrih ih Thuthang Tha lei tlunah phuan darh a tumtu pawl cun ziang tik khalah thih hi man ringring men ding a si.” tiin a ti. DR 112.4

Ausburg khuaah Luther cu a ra thleng ti an theih cun, Pope ai awhtu pa cu a lung a awi zet. Mi fehsual le mihuatzetmi pa tiih an puhmi, leilung pumpi minung hmuahhmuahin an rak thlir thepthepmi cu, Rom thiltitheinak kut sungah a lut thlang a si cu. Pope aiawhtu pain suahter a turn fawn lo. Luther-in len Siangpahrang hnenin humhimnak thupek a la fawn lo. Siangpahrang hnenih humhimnak ca la ta lo cun, Pope ai awhtu pai hmaiih ding lo dingin a hawipi pawl cun an fial zawk rero.A hawipi pawl cun Siangpahrang humhimnak ca cu an hmuh sak a si. Pope ai awhtu pai thil tumtahmi cu: A thu ka zukter ding ih, a ngah lo len Rom khuaah ka hruai ding ih, cunah cun Huss le Jerome pawl comi vek a co ding ti a si. Ti cun, mi a thlah ih, ‘ka zaangfahnak zum sehla, Luther cu siangpahrang humhimnak ca tel lo’n, ka hmaiah ding mai seh. ‘ tiin a ti. Hmansehla, Luther cun a duh lo. Siangpahrang humhimnak ca cu a hmuh lai hlan lo cu a hmaiah a ding duh ve ce lo. DR 113.1

Roman pawlin Luther neh dan dingih an rak ruahman dan cu, thinhengnak tilang lo’n, nelum zetih hip thei an turn. Pope ai awhtu thawn an biak awknak khalah, nelum zet hmel a rak putteraw ih; hmansehla, Luther cu Kohhran thuneihnak hnuaiah pe aw mai dingin le, a zum dan danglam khal dai ten zukaw theh dingin a ti. Luther ih thinlung put hmang cu a thei lo ve khawp mai. Lutherin a hun elnakah cun, Kohhran hi a ngaisan zia, thu dik a upat zia le a thu zirmi sungih an lungldm lomi pawl simfiang cu a duh lo thu a sim. Cun, a thurin tla Pathian thu zirnak hmun pawlah thataldn zirin ruat tha ta hai seh. Cun, a dik le dik lo theih hlanih zukaw dingih in tur hi cu ka remti zawng a si lo a ti. DR 113.2

Pope ai awhtupaih a eldan vethung cu, “Zukaw mai, zukaw mai!” ti hi a si tlertler ko. Luther cun a dinnak cu a dik a si ti Pathian thu ihsin a khihhmuh theu. Curuangah thu dik cu ka tlansan thei lo a ti ve ring ring. Pope ai awhtupa cun Luther-ih thu cu a elthlak dan ding a thei fawn lo. A lak len a hun sawisel thul, a lak len a hun deusawn thul, a lak len a hun fakder thul, a lak len a hro thul, a lak len an pipu ti dan pawl cu a hun sim thul, Luther hrangah tawngnak caan khal a pe duh nawn lo. An biakawknak cu hiti vek a siah cun a tha zik lo tiah Luther cun thil a ruat ih, Ka thu elnak hmuahhmuah cu ca ih nganin ka rawn lo pe kei cu tiin a ti tikah, a remtipi thei hram. DR 114.1

Lutherin a hawipa pakhat ca a kuat nak ah cun, ” Ca ngan ih ka pek tikah hin hlawknak pahnih a nei. A pakhatnakah cun, ka thu nganmi cu mi dang khalin a dik le dik lo an fiah thei ding. A pahnihnakah cun, hi mi puarthau pa, Thu dikdawk lo ih a pawt rero men hi thinphangih tuahnak remcang a si. Amah riangri in a pawmtu a hung si sal sawn sapbai.” tiin a ngan. (Martyin, Times of Luther, pp.271-272). DR 114.2

An biakawk sal tikah cun, Luther cun a thurin cu fiahfai em em, tawi kim tha ngaingai, eltheih lovih Pathian thu thawi milaw le, fiah fel zetin a hun siar theh hnuah pope ai awh Cardinal kutah cun a pe. Cardinal cun, cui ca cu la tha duh lo’n a sep men ih, “Thu lolak ngan khawm men, Pathian thu a si lolo ih hmannak men.” tiin a ti. Luther thin cu a hung za noh noh ih, Cardinal cu a tannak, an pipu daan le kohhran zirnak thuhlaah cun a hun el ih, a neh tuk ih zianghman rel ding a thei nawn lo. DR 114.3

Cardinal cun Luther-ih elnak cu elsalding rual a si nawn lo ti a theih tikah, a supaw thei nawn lo ih, thin heng zetin,” Zukaw mai aw, cu lo len Romah ka lo fehter ding. Cunah cun na thu hi a ruattu hleice tuahmi pawl hmaiah na ding ding ho khaw. Ka lo hlawn suak ding, na thu thluntu pawl le a thlun lai ding mi pawl thawn ka lo hlawn suak thluh men ding. Zukaw aw, na zukawk lo ahcun ra kir sal nawn hlah.” tiah a ti. D Aubigne London ed b4, c.8 DR 114.4

Luther le a hawipi pawl cu zamrangin an suak ih, zukawkding cu a teuh lo tinak tluk a si. Cardinal thil tumtah vek cu a si ta riai lo. Luther cu ka hro dai riai tiin a uangaw zet nan, tuah cun a dungthlun pawl thawn long an tang thlang ih, a hlawhsam danzia an hmuh tikah lungkim lo zetin anmah le anmah an zohaw hruk hro men hai. DR 115.1

Himi tumih Luther-ih thil ti pawl cu a lak men a si lo. A rak zohtu mi tampi an um ih, hibang pawl hin a elawtu pahnih nungcang le dinhmun an hun thim tikah, “An va bangaw lo te te em! Luther cu mi tluangtlam zet, tangdawr zet le nghet em em, Pathian cahnak rinsan em em, thu dik pawk fet fet mi a si. Pope ai awhtupa cu mi puarthau, pawrhaw zet mi, mi tlunih umduh zet, Pathian thu khal thei si loih el khan thiam lo, “Zukaw aw. Cu lo len Romah hrem dingin ka lo fehter men ding.” ti long a thiam a si kha an ti. DR 115.2

Luther cun siangpahrang humhimnak hmu kha sehla, Roman hotu pawl cun kaihih thawng inn ih khum ah an phiar rero. Luther cu a hawipi pawlin ‘hitawldh na um ringring cu that hnemnak a um lo. Wittenberg-ah kir sal menaw’ tiah an fawrh zawk rero. Cumi cu a thupteih ti ding a si. A thaizingah cun ni suah hlanah Augusburg khua cu suah sanin, thil tawlreltu pakhatin dungthluntuah a pekmi mi pakhat thawn, rang par to in an feh suak. Ngaihtha lo zet cingin khawpi kawtthler cu khawthimlaiah an feh suak. A hmelma pawlin thah tumin an bawh ve ring ring. An thangkamah cun awk kei maw! Hi lai fang hi a mangbang lai fang cu a si ih, thlacamnak a mamawh a si. Khawpi kulh sangka cu an va thleng ih, an rak awn sak ih, a thluntu pa thawn cun ziang ti lo ten an suak thei thlang. Leng lam an thlen ve ten, zamrang zetin an tlan. Pope ai awhtupan a hun theih tikah cun dum ban ding rual an si nawn lo. Satan ih ho pawl cu an cang sual riai. Bel sung sa vekih an rak ruah mi cu, vatein thangkammi a zam san vekin an tlan san a si. DR 115.3

Pope ai awhtupa’n Luther a tlanhlo ti a hun theih tikah cun, a thin a heng nasa mai. Luther hi ka hun hreng ding ih, cau kovin ka hun cinghri pei ill, upatnak le laksawng ka ngah nasa ding ti a rak ruah naldlaiah, a hlawhsam ta riai. A thinghengnak cu lai pakhat,Saxony lai Frederick parah a hrithla riangri. Luther - ih thlavang na rak hauh ruangah, Rom khuaah na hun fehtir ding a si a ti. Sexony ihsin na dawisuak ding a si tiin a hro. DR 115.4

Pope-in simaw, a ai awhtupa-in simaw, Pathian Cabu ihsin ka dik lonak in hun kawhhmuh phawt seh la, Pathian thu ka kalhnak in hmuhter thei ahcun, ka zumnak hmuahhmuah hi ka zuk ko ding tiah a ti. Pathian thu ruangah tuar dingih a ruatawk ruangah Pathian hnenah lungawi thu a sim sawn. DR 116.1

Lai cun, zumnak thar thuken hi zianghman a rak thei fiang hrih lo ih, sihmansehla, Luther-ih thu sim a fiang zia le a duh um dan khan a thinking a tham zet a si. Luther-ih thiam lonak theih suah a si lai hlan lo cu, lai cun hum a turn fet fet. Pope ai awhtupa cu hitin a ti; “Dr. Martin cu nangmai hmai roriah a ding ih, cu cu tawk na ti ve lo maw a si. A dik lonak pawl kawhhmuh ding na thei fawn si lo ih, cu hnu cun zukaw ding roriin na nawr teng teng dingah kan ruat lo. Kan ram sungih mithiam pawl zohmanin Luther-ih zirhnak hi a dik lo, Khrih dodalnak a si ih, fehsual a si ti zohmanin an rel hrimhrim lo.” tiah a ti. Cu hlei ah, lalin Luther cu dawisuah simaw, Rom ih fehtir simaw a turn lamlam lo a si. DR 116.2

Lai cun vantlang nun a siat dan zia leh tuahthatnak an mamawh dan zia pawl cu a thei. Mi pawlin Pathian daan an thlunih, mi tha pawl thuhla an thlun a siah cun, mipi feh sual lo dingih khamnakah le misual hrem le buaipi tul lo ten a um thei ding ti tiangin a theithiam. Luther hin cumi tak cu a tumtah mi a si ti a thei ih, kohhranah zilthli nemte a hung hrang ding cun a lung a awi ter a si. DR 116.3

Luther cun University-ah professor a tuannak cu a hlawhtling nasa ti tla a thei. A thusuah mi biakinn saangka ih a tar mi kha kum khat lailawng a si ih,sihmansehla, “Mi Thianghlim HmuahHmuah Ni” puai an tuahnak ah a feh an mal phah zet a si ti tla a thei. Romah cun thawhhlawm le Pathian betu an mal phahphah thlang. Asinan, pawl dangin an ai an hun awh vethung. Wittenberg-ih ra pawl cu mithianghlim zuk pawl be dingih ra an si nawn lo ih, tlawng kai, zirnak room luah khat thepthep khawpih ra an si sawn. Luther-ih ca ngan mi cun ram kipih mi pawl Pathian thu theih caknak thar a neihter a si. Hibang pawl hi Germany ram sung minung long an si lo ill, ram kip ihsi ra pawl an si.Tlangval pawl tla cu, Wittenberg an vawikhat thlennak a simi pawl cun, khaw hnar an ra thlenin an kut van lamah an phar ih, hlanlaiih Zion ihsi leilung pum tleutertuin a tleuter bangin, hi khua ihsi thu dik tleu suaktertu Pathian cu an thangthat a si. -(I bid b4,cl0) DR 116.4

Tuah cun, Luther in Rom dik lonak cu mal te long hi a hnawn mi a um. Hmansehla, pope thupek le a relbawlawk daan pawl cu Pathian tawngka suak thawn a tahthim tikah cun a mangbang zet theu. Hitin a ngan, “Pope thupek pawl ka hun siar ih, Pope hin Khrih maw a dodal ih a dungthlun pawl sawn titla ka thei lo. Hibang a thupek pawlah hin Khrih tla cu dik lo zetin a lanter ih, a khengbet sal tluk a si..” tiin a ti. Ibid b5,cl. Cuti cingin Luther cu Rom kohhranah a nghetzet lai ih, ka hnawng leh ding tinak thinlung hman a nei hrih lo. DR 117.1

Luther-ih thu nganmi le a thurin pawl cun Khristian khawvel hmuahhmuah cu a fan suak thluh. Switzerland le Holland ramah tla a thleng ih, France ram le Spain ram tiang a thleng theh. England-ah phei cun, a thu nganmi cu nunnak thu vekin an pawm thlepthlep. Belgium le Italy khal a thleng ih, mi tampiin nunnak thu an sar suak ih, an lung a awi ngaingai. DR 117.2

Luther-in a dodalnak thuah hin, Roman pawl cu an mang a bang deuhdeuh ih, a hua zualtu pawl le zirhtu milian pawl cun, ‘hi pa thah hi cu, thil sual tuahnak kha va si ta hlah’ an ti. Ni khat phei cu mi pakhat hin Luther cu a va naih ih, a puan hnuaiah cun pistol a thup ih, ziang ruangih mah te longih um ha na si ti a va sut. Luther cun, “Pathian kutah a ummi ka si ih, Amah cu ka caknak le ka phaw a si. Minungin ziang tin in ti thei ding?” tiah a rak ti. Cui thu a theih cun, cu pa cu a hmai a raam theh ih, vancungmi si hmang a ti ih, a tlan hlo. -(Ibid b6,c2) DR 117.3

Rom cun Luther cu thah a turn ringring ko. Pathian khalin a Idl ring ring. “A thu zirh miin ram kip a fan suak ih, sungkua pawl, convent le milian inn pawl, zirnak hmunpi le lal inn tiangin.” Milian tarn tak cun amah cu humhim ding ah an ralring ve hai. - (Ibid b6,c2). DR 117.4

Hi tikcu fangah, Luther-in Huss ih thu ngan mi a siar ih, cu miah cun rinnaldh thiamco thu cu a hmu ngah ih, anih khalin himi hi a uar le a zirh turn mi bik a si ve. “Tirhthlah Paul, Augustine le keikhal hi kan theih lo sungah Huss-ih dungthlun kan rak si ringring ko.” tiah a ti. Tui hlan kum zakhat laiah khan thu dik cu puansuah a rak si zo ih, nawh kang theh a rak si zo fawn ih, asinan, Pathian cun leilung hi a run suak tengteng ko ding.” tiin a ngan. - Wylie, b6, cl. DR 117.5

Kohhran tuah thatnak thuhlaah, Luther cun lal bik le lal khawnbawl pawl hnenah ca nganih a sawmnakah cun, Pope thuhla hitin a ngan, “Khrih umnakah to ti aw si, lal bik hnak hmanih ret sangaw hi cu, rapthlak tak a si. Himi hi maw mi zawnzai Jesuh vek bangnak timi cu? Mi tangdawr Piter vek teh a si maw? Leitlun bawipa silawm an ti theu. Hmansehla, a ai awh mi Khrih cun ka ram cu hi khawvel ih ta a si lo a ti fawn. Ai awhtu sawn cun hi leilungah ram a nei kau sawn leh lam a si lo sawm?” tiah a ti.-D Aubigne b6,c.3 DR 118.1

Ca zirnak hmunpi University pawl thu ah hitin a ngan fawn, “Mino pawl hi, Pathian thu taima zetih an zirh ih, an thinlungah namkai a si lovah cun, University pawl tla hi hremhmun saangka kaupi men a si pang pei ti ka phang zet. Pathian thu hi a thupi bik a si lonak hmunah cun, zohman an fate pawl fehtir dingah ka duhsak lo. Pathian thu, ngunngaih zetih zir mi pawl um lonak hmun cu a feh khawlo leh ko ding.” tiah a ti. -(Ibid b.c3). DR 118.2

Luther-in lal bik le milian pawl a sawm ruangah Germany ram pumpi cu a thlengthluh lohli ih, mi thinlung a neh ngaingai a si. Tuah cun, ram pumpululdn an thangharh thlang. Kohhran tuah that thuah an tha a tho nasa. An ral pawl cu, phuba lak cakin an tha a za zukzo fawn. Thu khauh zet tuah dingah pope cu an fawrh. Anih khal cun Luther-ih thurin pawl cu thu dik lo ih pawm dingah thu a suah cih a si. Ni sawmruk sungih Luther le a ho pawl cu an zukaw lo a si len, dum suah theh dingin an ti a si. DR 118.3

Cucu kohhran tuah thatnak dingah thil buaithlak a si. Tui hlan kum za tarn tak sungah khan, lal tarn tak khan dum suahmi si cu an rak tih zet a si. Cozah tarn tak khalin an tih zet ih, an siat phah zet a si. An dum suahmi pawl khal len, miin an nel ngam nawn lo ih,va pawl ngam le a va biak ngam ding khalin an um nawn lo. Tilva veldh thah men ding an si theu. Luther khalin a parih thil harsatnak thleng ding cu thei lo khal a si ce lo. Hmansehla, nghet zetin a ding. Jesuh cu amah bawmtuah le a phawah a hmang. Hi a thu ngan miah hin, a ralthatzia cu a lang ko, “Thil ziangha ra thelng ding ka thei lo.Theih khal ka caklo. Hremnak cu ra thleng khal sehla ka tih cuang lo pi. Thing hnah pakhat te hman hi Pathian thu lo’n a tla dah lo pi. Cuhnaldn in ruat nasa sawn lo ding sawm? Thu dik tan ruangih thih cu a ol te si lawm. Thu, tisa-ih a ra cangmi hman a thi a si si. Kan thih ahcun a hnenah kan nung sal ding si lawm. Kan hlanih a rak tuar zo tu hmuahhmuah vekih kan tuar ahcun, a umnakah kumkhuain kan um ve ding a si.” tiah a ti.-Ibid.;3rd London ed.,walther 1840,b.c,c.9 DR 118.4

‘Bull’ an ti mi thusuahnak ca, Pope thupek ngannak Luther - ih hnen a ra thlen tikah cun, Luther cun, “Thuphan thu le thu borhhlawh a si iruangah ka ngaithupi loih ka do sawn a si. Hitawldh thiam lo an coter mi cu ‘Khrih’ tu sawn a si. Tannak tha sawn ih ka tan ruangah huat ka hlawh hi ka hlim zet a si. Zalennak sunglawi sawn ka nei a si ti ka thinlungin a thei. Pope cu Khrih a dodaltu a si ti ka theih fiang hi teh! A tohkham khal Satan ta a si ti ka thei ko.” tiah a ti.-D Aubigne b6,c9. DR 119.1

Pope thupek hi cu thil namen a si lo. Thawnginn pawl, sawisakawknak hmun le ralnam tiang an hun celek tikah cun an thu cu an thlun sal leh theu a si. Pope-in thu a hun suah ngai ngai cun, mi cak lo le rinnak mal pawl cu an khur thlauhthlo theu. Mitinin Luther cu an lainat zet. Mi hrekkhat cun Kohhran tuahthatnakih nunnak rori hun can cu a na lutuk deuh lo maw si, an ti. Luther-ih hma laknak khal cu a tawp mai dingah an ruat. DR 119.2

Asinan,Luther cun a rak tih lam lam lo.Rom cun an camsiat theu a si. Leilung pumpiin an thlir thep thep. A Zukawk sal lo ahcun a thi tengteng ding ti cu theih cia a si ko. Sihmansehla, Luther cun tih riai lovin thiam lo an coternak cu an mai parah a thlenter sal ih,mipi vantlang theih dingin hi Kohhran hi ka suah san kum khua thlang ding a ti. Tlawngta pawl, saza pawl, khua ih milian le mi nauta pawl mipi hmuahhmuah hmai roriah cun, Pope thupek ‘Bull” le Kohhran daan le Pope thupek dang pawl cu meiin a nawk kang hluahhlo men. “Ka ral pawlin ka cabu pawl an nawh kang ruangah mipi thinlungih thudik ummi cu an hloral terih, an thlarau pawl tla an hloralter a si. Kei khalin an cabu pawl hi ka hloralter ve ding a si hi,“a ti. Buainak cu a thawk thlang. Tutiangin Pope thawn longin kan buanaw lai hrih.Tuih si thawkin hi hna hi Pathian hminin ka tuan thawk thlang a si. Ka tel lo’n a tawp ding. Asinan, Pathian cahnakin a tuan vivo thlang ding.” a ti. -(Ibid b6,cl0). DR 119.3

“Na tannak hi mumal a nei lo.” tiih a ral pawlih deusawhnak cu Luther-in hitin a sawn; “Pathianin in hril ih, in koh a si lo ti zoha thei; kei in hmuhsuamtu hin Pathian sawn hi an hmuhsuam a si ti phannak an nei lo maw? Ezipt an suah san laiah khan, Moses cu amah longin a um ih, lal Ahaba lal laiah khal Elija cu amah longin a um ih, Isaiah cu Jerusalemah amah longin a um ih, Ezekiel cu Babilonah amah ten a um ve zo fawn. Pathian cun a zawlnei le a puithiam dingah lal simaw, milian simaw a hriil dah lo. Mi menmen, miin ziangih an ngai lomi pawl hi a hriil theu. Vawi khat tla tuu khaaltu Amos a hriil kha. Mithianghlim pawl hin an nun tiang can huamin siangpahrang pawl, lal pawl le puithiam le mifim pawl tiangin an zilh theu a si. Kei hi zawlnei cu ka ti aw lo. Annih cu an tarn ih, kei cu keimah long ka si ruangah an tih sawn ding a si. Hi hi fiang ten ka thei. Pathian thu cu ka hnenah a um ih, an hnenah a um lo.” a ti. -(Ibid b6,cl0). DR 120.1

Luther cun Kohhran a hun suah san zik ngaingai tikah cun, a ruataw nasa a si. Hi lai fangih a ca nganah cun; “Nauhak lai ihsi kan rak tuahtheu zomi hun ban san cu harsa ka ti ngai ngai a si. Pathian thu dik vekin thil ka tuah a si ti theiawk kha ningna, mahte thiamcoaw ter cawpih mah long dingih Pope ka hun do ngam hi, Pope cu Khrih dodaltu a si tiih hun thai lan ding cu, ning a hang duh ruangro a si. Ka thinking a hrehum danzia cu! Pope lam tang pawlin thusuhnak an tuah theumi cu hitiin keimah ten ka ruataw sal leuhleuh theu a si: “Nang long hi maw mifim? Mi dang hmuahhmuah hi cu an dik lo a si kei maw? A dik lo cu nangmah sawn hi rak si sawn awla teh, thlarau tarn tak na hruai sual a si mai. Catuanih hloral ding pawl hi teh ziangtin ha an si ding?” ti tiangin keimah le keimah ka do aw zawk rero. Satan ka do thul. A netnakah Khrihih thu, dik lo thei lo hmangin ka rinhlelhnak ka thinking cu a hun ticak sal lala.” tiin a ti.-Martyn,pp.372,373. DR 120.2

Pope cun Luther kha, ‘na thu na zuk lo a si len ka lo dawisuak ding’ tiin a hro zo ih, cucu tuah a ra thleng thlang. Pope cun thusuah/’Bull”, cu a hun suah lehsal ih, ‘Luther cu van camsiatnak tuartu, Rom kohhranih tel nawn lo dingih thu pek na si. A thu zirh mi thluntu pawl hmuahhmuah khal, bangrepin hrem ding an si’ tiin. Tuah cun dokalhawknak menmen lo a ra thleng a si. DR 120.3

Anmai tikcu caan fingfingah Pathianin thudik tangkai le pawi mawh hleice phuangtu dingili a thlah mi pawl cun, dodalnak le ralsannak an tawng fingfing ko. Luther-ih caanah, cuih caan hrangih thu dik pawimawh hleice a um ih, tu lai hrangih thu dik pawimawh hleice khal a um. A duh vekih ziangkim a tawlrel theitu in, a tik cu caan laiih minung nun dan boruakih thu le an tikcu laiih thil ti ding pawimawh hleice le thil harsat dan le harsat loh dan vek vivoin, a tuantu ding mi a ruat theu a si. An hnenih pek mi thutak an pawm a si le, thu dik theihthiamnak kau sawn khal pek an si vivo ding. Luther dotu Pope le a minung pawlin thu dik an ngaisang lo veldn, tu laiih mi tarn sawn cun thu dik an ngaisang lo a si. Hlanlai minung pawlin thil ruatsuahmi le pi le pu pawlih tuah daan cu Pathian thu hnakih ngaisangtu pawl hi, tu lai khalah an um a si. Tu lai caan hrangih thu pawimawh hleice thehdarhtu pawlin, hlanlai Kohhran tuahthatu pawl hnakih dimdawihnak an beisei ding a si lo. Thu dik le dik lo karlakah si seh, Khrih le Satan karlakah si seh, dodalawknak cu leilung cem tiang a um vivo ding a si. DR 121.1

Jesuh-in a dungthluntu pawl hnenah: “Nannih hi leilung ih ta si uh cila, leilung hin ka ta tiah a lo duh zet hai ding. Sikhasehla, leilung ihsiin ka lo hriil zo ih, a ta nan si nawn lo; curuangah leilungin a lo huatnak cu a si. Sal cu a bawipa hnaldn a turn sawn lo,’ tiah ka lo timi kha cing ringring uh. Keimah in hrem ahcun nannih khal an lo hrem ve ding, ka thu an thlun ahcunnan thu an thlun ve ding.” tiin ati (Jn. 15:19-20). Hilo khalah hitin a sim, “Mikipih porhpimi le fakmi cu zaangfakza nan si; ziangah tile an pupa pawl khalin cuveldn profet deu pawl kha an rak porh dah a si.(Lk. 6:26)”. Tui kan thinlung hi hlanlai thinking hnaldn Khrih thawn an remaw cuang lo. Tulaiih Khrihih thu dik, a si vek teih phuangtu pawl cu, hlanlai mi pawl hnakin an lungawi nak a tarn cuang fawn lo ding. Thu dik dodal dan a danglam khal a si thei. Huatnak cu hrawkhrawl zetih tuah a si ding ruangah, hmuh theihih langter khal a si lo thei men. Hmansehla, hi dodalawknak hi a um lai ringring ih, san a cem tiangin a um vivo ding a si. DR 122.1